Metropoolregio Amsterdam

Amsterdam is de hoofdstad van Nederland. De stad ligt aan het IJ, het Noordzeekanaal en de monding van de Amstel in de gelijknamige gemeente Amsterdam in de provincie Noord-Holland. Amsterdam is in Nederland de stad met de meeste inwoners (918.117 op 1 januari 2023). De Metropoolregio Amsterdam telt 2,5 miljoen inwoners. Amsterdam dankt zijn naam aan de ligging bij een in de 13e eeuw aangelegde dam in de Amstel. De stad wordt in het Amsterdams ook Mokum genoemd, een bijnaam afkomstig uit het Jiddisch. Amsterdam staat daarnaast al sinds enkele eeuwen bekend als het 'Venetië van het Noorden', een vergelijking die te danken is aan de vele grachten en historische panden die het straatbeeld bepalen van het oude centrum. De plaats kreeg kort na 1300 stadsrechten, werd in 1345 door het Mirakel van Amsterdam een pelgrimsoord en groeide in de Gouden Eeuw uit tot een van de belangrijkste haven- en handelssteden ter wereld. Een toestroom van buitenlanders uit vooral de Zuidelijke Nederlanden, Duitsland en de Scandinavische landen leidde vanaf het eind van de 16e eeuw tot stadsuitbreidingen, waaronder de laatste grachten van de fortificatie die bekendstaat als de grachtengordel en in 2010 is toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst. Belangrijke bezienswaardigheden in Amsterdam zijn het Rijksmuseum – bekend om de rijke collectie aan werken uit de Gouden Eeuw – het modernere Stedelijk Museum, het Van Gogh Museum en Het Scheepvaartmuseum, en het Anne Frank Huis. Cultureel beroemd zijn daarnaast het Concertgebouw, Muziekgebouw aan 't IJ en EYE Filmmuseum, evenals dierentuin Artis. Ook de Wallen, de coffeeshops en de Johan Cruijff ArenA zijn typisch Amsterdamse trekpleisters. Jaarlijks trekken deze attracties miljoenen toeristen en bezoekers naar de stad. Amsterdam telt twee universiteiten en meerdere hogescholen.

Arena is een alternatieve benaming van Andre Volten zelf voor wat uiteindelijk een kunstwerk zonder titel zou worden. Het kunstwerk is te vinden op de kade tussen de Stopera en de Amstel in Amsterdam-Centrum. Er werd een commissie ingesteld ter begeleiding van de inrichting van het toen nieuwe stadhuis van Amsterdam. Ze kreeg daartoe een budget van 1,7 miljoen gulden voor de aanschaf van kunst in en om de gebouwen. De commissie plaatste een advertentie, waarop kunstenaars konden reageren met hun voorstellen. Volten reageerde met meer dan 200 anderen, waaronder Wim T. Schippers (maakte een draaischijf voor aanstaande echtparen), Pieter Engels, Woody van Amen, Peter Struycken (de lichtkunstenaar kwam met een zwerm vogels in het theater) en Jeroen Henneman (richtte een trouwzaal in). De meesten kwam met ontwerpen voor binnen het gebouw, Volten met een voor buiten. Binnen het gebouwencomplex is hier een uitsparing gemaakt tussen de hoogbouw van de theaterzaal enerzijds en kantoren anderzijds. Volten ontwierp voor die plek een grote ring van 48 blokken roze graniet uit Portugal, die door de rooilijn heenbreekt. Die ring is (verticaal) scheef in het straatbeeld gelegd. Aan de kant van de Amstel komt ze een halve beter boven de grond, aan de kant van het gebouw zinkt ze een halve meter de grond in. Zo ontstaan vanzelf aan beide einden zitgelegenheden. Volten wilde hiermee een arena scheppen voor debat of destijds nog een veilige plek voor verkeer. Volten legde de ring neer, zodat het plein een open karakter houdt. Destijds kwam hier nog verkeer bestaande uit bijvoorbeeld trouwauto’s en touringcars voor het theater. Hij zag ook een veilige mogelijkheid voor gesprekken tussen burgers en bestuurders, er konden naar zijn visie voldoende mensen binnen de ring staan. Het werk mocht volgens de kunstenaar geen blokkade opwerpen: "Er overheen klimmen is niet nodig, je kunt er in afdalen", aldus de kunstenaar in Het Parool van 9 september 1986.

212 is een restaurant in Amsterdam van chef-koks Richard van Oostenbrugge en Thomas Groot. De eetgelegenheid heeft sinds 29 maart 2021 twee Michelinsterren.

De Gedenksteen Vlooienburg is een oorlogsmonument in Amsterdam-Centrum. De subtitel is: Ter herinnering aan de laatste bewoners van Vlooienburg 1940-1945. De gedenksteen werd op 15 november 2022 “onthuld” door. Van een echte onthulling kon geen sprake zijn; het monument is uitgevoerd in de vorm van een roestvast stalen trottoirtegel. Ze werd dan ook symbolisch onthuld door een hoopje zand van de tegel weg te schuiven. Symbolisch om te voorkomen dat de geschiedenis van Vlooienburg onder het zand verdwijnt. Vlooienburg was een in de 16e eeuws aangeplempt eiland in de Amstel. Amsterdam had grond nodig voor (nieuwe) inwoners. Er kwamen bewoners uit alle windstreken wonen, afgaande uit bodemonderzoek uit de 21e eeuw. Door de vestiging van synagoges kwam er in de loop der eeuwen een steeds grotere concentratie Joodse bewoners te wonen, maar ook in steeds slechter wordende woningen. Een grote slag voor die bewoners kwam door het leeghalen van de wijk onder het bewind van Nazi-Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Alles werd afgebroken, er werd nog druk gegraven naar archeologisch materiaal met het verdween geheel in de bouwput voor de Stopera. Al die jaren waren er wel ideeën om tot een soort gedenkteken te komen, maar het kwam er niet van. Toen de Stopera haar 35-jarig jubileum zag naderen kwamen twee Amsterdamse politici met een nieuw voorstel. Twee wijkraadsleden Gonny van Oudenallen en Anita Mizrahi namen het voortouw en in november 2022 volgde dus plaatsing van de tegel. De plaquette ligt voor het oorlogsmonument Gedenkteken voormalig Nederlands-Israëlisch jongensweeshuis.

De Blauwbrug (brug 236) in Amsterdam is een vaste brug in Amsterdam-Centrum.

Het Gedenkteken voormalig Nederlands-Israëlisch jongensweeshuis is een kunstwerk in Amsterdam-Centrum. Het weeshuis stond bekend als Joods Jongenshuis. Dat deed tot 1977 dienst, al had het in de laatste jaren diverse andere bestemmingen zoals een sociale werkplaats. Het ging tegen de vlakte om de bouw van de Stopera mogelijk te maken. Het kunstwerk geeft een deel van de rooilijnen weer van het weeshuis. Het werk is ontworpen door Otto Treumann die een tekst van Cor Jongens zette op granieten klinkers. De tekst luidt: 'DEZE WOORDEN OMLIJNEN DE PLAATS WAAR HET IN 1738 ELDERS IN AMSTERDAM OPGERICHTE JOODS JONGENSWEESHUIS MEGADLE JETHOMIEM SEDERT 1865 ZIJN ZEGENRIJK WERK DEED, TOTDAT IN MAART 1943 DE DUITSE BEZETTER HET HUIS BINNENDRONG EN DE JONGENS WEGVOERDE. DRIE VERZORGERS BLEVEN VRIJWILLIG BIJ DE BIJNA HONDERD KINDEREN OP WEG NAAR HET VERNIETIGINGSKAMP SOBIBOR. NIEMAND KEERDE WEER. HUN NAGEDACHTENIS ZIJ TOT ZEGEN.' Op 7 december 1989 werd het monument onthuld door burgemeester Ed van Thijn. Het gedenkteken kwam er op initiatief van oud-leerlingen. Het monument ligt bij de buitenkant van het muziektheatergedeelte.

De Hendrick Jacobsz. Staetsbrug (brug 35) is een vaste brug in Amsterdam-Centrum. De brug is gelegen in de westelijk oever van de Amstel en overspant de Herengracht, die hier haar eind heeft. Aan de overkant gaat de gracht wel verder, maar dan onder de naam Nieuwe Herengracht, te beginnen bij de Walter Süskindbrug. Er ligt hier al eeuwen een bouwwerk. Op de kaart van Jacob Bosch met de Vierde uitleg van circa 1679 is hier al een brug ingetekend. Deze brug moest relatief hoog zijn, want achter de brug lag de kade van de Weesperveer. Stadsarchitect Daniël Stalpaert had de brug ook al ingetekend in het ontwerpgedeelte van zijn kaart van 1662, maar het was toen nog voornamelijk leeg gebied hier. De huidige brug heeft aan de Amstelzijde nog steeds twee stenen met de aanduiding "Anno" en "1728" aan weerszijden van de middelste doorvaart. De brug speelde nog een rol in de verhoging van brug 34 in de Utrechtsestraat, want schippers vonden het vreemd dat ze wel onder deze brug doorkonden, maar vervolgens gestuit werden door de lage brug 34. De brug ziet er uiterlijk oud uit, maar is van binnen in 1972 met gewapend licht beton verstevigd, de fundamenten werden in 1977 verstevigd. De brug is sinds 1995 een gemeentelijk monument. De brug is vernoemd naar stadstimmerman Hendrick Jacobsz. Staets (1558/9-1630/1). Een andere naam uit het verleden was de Caspar Philipsbrug, naar Caspar Philips, een Amsterdamse plaatsnijder, bekend van zijn Grachtenboek uit 1771.

Het Gedenkraam Sociale Zaken, ook wel Bevrijdingsraam, is een gedenkteken in Amsterdam-Centrum. Het raam is in 1945/1946 ontworpen door Jan Grégoire voor de Gemeentelijke Dienst voor Sociale Zaken in Amsterdam. Het werd in juli 1946 geplaatst ter nagedachtenis aan ambtenaren van die dienst die het leven lieten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Geld voor het oorlogsmonument werd bijeengebracht door overlevenden van de dienst. Grégoire beeldde aartsengel Michaël af in strijd met de draak, die hij zal verslaan. Hij wilde daarmee weergeven de strijd van het licht tegen het duister te vertalen van een strijd van het kruis tegen het hakenkruis. Het hakenkruis wordt daarbij vernietigd door bliksemschichten en in vieren geslagen tegen een grijze achtergrond, staande voor de grauwheid van de bezettingstijd. Het geheel werd uitermate kleurrijk; volgens de kunstenaar een overwinningsfanfare. In het glas in lood bovenaan staat de tekst: Ter nagedachtenis aan hen die hun leven gaven voor onze vrijheid. In het glas in lood onderaan staat de tekst: Aan onze joodsche collega’s die door Duitsche terreur gevallen zijn. Die tekst wordt voorafgegaan door vier namen: A. Christiaanse, H.C.J. van Ginhoven, J.A. Mudden en Z.P.J. Zillesen. De namen omringen de kleine uitvoering van Wapen van Nederland (centraal geplaatst), een Davidsster (rechts) en het embleem Sociale Zaken (links). Het raam kende na de onthulling in 1946 een zwervend bestaan. Het werd geplaatst in het kantoor van de Sociale Dienst op Marnixstraat 317 en verhuisde in 1995 mee naar de Tweede Hugo de Grootstraat, alwaar het ook een tijdlang in een supermarkt hing. In 2008 verhuisde het opnieuw mee naar Weesperstraat 113 (Dienst Werk en Inkomen); in januari 2020 werd het opgehangen in de toegang tot de Stopera bij de Zwanenburgwal. Het werd aldaar voorzien van een toelichting.

De Amstelstraat is een straat in Amsterdam-Centrum tussen het Rembrandtplein en de over de rivier de Amstel gelegen Blauwbrug, nabij de Stopera aan het Waterlooplein. De straat is vernoemd naar de rivier. De 'Nieuwe Amstelstraat' ligt op de andere oever van de Amstel en verbindt het Waterlooplein met het Jonas Daniël Meijerplein. Evenals het aangrenzende Rembrandtplein is de Amstelstraat een uitgaansgebied. Er liggen onder meer cafés en restaurants en het Eden Hotel.

Het Monument Joods Verzet 1940-1945 is een monument in Amsterdam dat sinds 1988 op de hoek van de Amstel en de Zwanenburgwal, aan de zijkant van de Stopera staat. Het is opgericht ter herinnering aan alle joodse verzetsmensen die in de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Het verzetsmonument is het werk van de steenhouwer/steenhouwerij Joseph Glatt aan de Putseweg 21-23 te Putte, die gespecialiseerd was in Joodse grafstenen. Het bestaat uit een metershoge zwarte granieten zuil met daarop afgebeeld de stenen tafelen. In het Hebreeuws en het Nederlands is op de voorzijde van de zuil de volgende tekst te lezen: Op de zijkant van het monument staat, eveneens in het Nederlands en het Hebreeuws, een tekst van de Bijbelse profeet Jeremia: Het monument is tot stand gekomen op initiatief van de in 1986 opgerichte Stichting Comité Joods Verzet 1940-1945, opgericht door de Joodse verzetsstrijders Bennie Bluhm (hij overleed vlak nadat de stichting opgericht was) en Herman (Chaim) Natkiel. In de kranten verschenen advertenties tot het inzamelen van geld voor het monument. De plaats was nog onderhevig aan discussie. De huidige plaats was wel eerste keus, maar anderen zagen het liever aan de kant van de Mozes en Aäronkerk. Het verzet vond volgens Richter Roegholt juist plaats nabij het Waterlooplein, de Jodenbreestraat en een speeltuin voor die kerk. Hij vond de plek bij "het bastion" historisch niet juist en ook niet passend (er kwam daar een horecagelegenheid). Voorzitter van de Tweede Kamer Dick Dolman onthulde het beeld op 16 oktober 1988 in bijzijn van burgemeester Ed van Thijn en enkele honderden belangstellenden op "het bastion". Vanaf 2009 vonden bij dit monument herdenkingen plaats van de Kristallnacht van 1938, toen in heel Duitsland joden werden aangevallen, winkels vernield en honderden synagogen in brand gestoken werden. Door meningsverschillen tussen de herdenkende organisaties zijn deze herdenkingen in 2015 gestopt. Jaarlijks wordt bij dit monument het joods verzet herdacht op of nabij 25 februari, gewoonlijk voorafgaand aan de herdenking van de Februaristaking, sinds 2002 georganiseerd door de Stichting Vriendenkring Mauthausen in samenwerking met de gemeente Amsterdam.

Huis Willet-Holthuysen aan Herengracht 605 in Amsterdam, een rijksmonument, is een voor het publiek geopend grachtenpand met volledig ingerichte stijlkamers. Het museum geeft een beeld van het leven in een chic pand aan de Amsterdamse grachtengordel in de 18e en 19e eeuw. Het wordt beheerd door het Amsterdam Museum. Drie etages zijn te bezichtigen: het souterrain met keuken en formele tuin, gerestaureerd in 1972 de bel-etage met eetzaal, balzaal en centrale hal de bovenetage met slaapkamer. De zogenaamde blauwe salon, een stijlkamer die uit een ander grachtenpand naar het museum is verplaatst, bevat werk van Jacob de Wit, waaronder een plafondschildering en een grisaille. Het museum heeft een aanzienlijke collectie zilver, keramiek, glaswerk, meubelen, boeken en kunstwerken. Naast de permanente collectie worden op de eerste verdieping wisselende tentoonstellingen gehouden. Twee kleinere werken van William-Adolphe Bouguereau zijn in het museum te vinden.