Nachtegaalstraat (Utrecht)

Ambachtsschool Schoolplein 9 was van 1877 t/m 1977 gevestigd aan de Schoolstraat in de wijk Buiten Wittevrouwen in de Nederlandse stad Utrecht. De ambachtsschool werd ontworpen door architect Dirk Kruijf in samenwerking met Petrus Johannes Houtzagers. Onder de naam 'De Ambachtsschool', Schoolplein 28b werd de school opgericht. De naam en het adres zijn ca. 1931 gewijzigd in Nijverheidsschool voor de Technische Vakken en Technische Cursussen, Schoolplein 9. Tot rond 1968 heeft het deze naam gehad, daarna veranderde dit in LTS (Lagere Technische School). In 1927 bestond de school vijftig jaar. Ter gelegenheid daarvan schonken oud-leerlingen een monument aan de school. De school zelf is in de jaren tachtig afgebroken, maar de directeurswoning bestaat nog. Dat is nu het Joke Smitplein nummer 119, en de toegangshekken die vast zitten aan dit huis en aan het huis Schoolstraat 30 herinneren nog aan de voormalige Ambachtsschool.

Park Tivoli was van 1823 tot 1929 een ontspanningsoord in de Nederlandse stad Utrecht dat bestond uit een park met gebouwen voor culturele activiteiten. Het was buitengrachts tegenover het Lucasbolwerk gelegen. Toen in 1955 de daarbij behorende concertzaal Tivoli werd afgebroken, kwam er onder die naam een houten concertgebouw in park Lepelenburg, dat daar tot 1979 bleef.

De Kruisstraat, vroeger de Kruissteeg, is een straat van de Nederlandse stad Utrecht die loopt vanaf de Biltstraat tot aan de Wittevrouwensingel en ligt in de wijk Buiten Wittevrouwen. Er komen drie straten uit op de Kruisstraat, de Kruisdwarstraat, Van Lidth de Jeudestraat en het Steven Buitendiekplein. De straat is bekend omdat hier van 1871 tot 1955 het concertgebouw Tivoli gevestigd was, met aan de andere kant de voormalige Stevensfundatie. De Stevensfundatie is in de jaren 1970 voor het grootse gedeelte afgebroken om plaats te maken voor nieuwbouw plus een parkeergarage; er is alleen nog het pand overgebleven op de hoek van de Biltstraat en de Kruisstraat. In 1866 werd in de Kruisstraat een Rijks HBS gevestigd; nu zit in dit gebouw Parnassos, cultuurcentrum van de Universiteit Utrecht. Het Museum Maluku was in de Kruisstraat gevestigd van 2008 tot 2013.

De Rijks Hogere Burgerschool te Utrecht is een voormalige school in de Nederlandse stad Utrecht. Het schoolgebouw is gelegen aan de Kruisstraat, en het pand is een van de rijksmonumenten in Utrecht. De school is opgericht in 1866 als een van de eerste hogereburgerscholen, die na de Schoolwet van 1863 zijn opgericht. De school heeft voortbestaan tot 1968. Bekende oud-leerlingen zijn onder meer Felix René Mari Ausems, Willem Bronkhorst, Willem Theodoor Cornelis van Doorn, Arie Jan Haagen-Smit, Wim Harzing, Henk van Hoorn, Leonhard Elisa Lanjouw, Theodoor van Lelyveld en Kees Zijlstra; en onder de oud-leraren waren Johannes Godfried de Jongh, Herman Jordan (pedagoog) en Cornelius Marius Kan. Het gebouw is ontworpen door de architect Cornelis Vermeijs, die jaren directeur was van de gemeentewerken van Utrecht. Het oorspronkelijke ontwerp is uitgevoerd in een eclectische stijl, en de uitbreidingen in 1905 en 1910 aan de zuid- en achterzijde zijn in een hiermee verwante stijl uitgevoerd.

Buiten Wittevrouwen is een buurt in de wijk Oost in Utrecht.

Het Speyart van Woerden's Hofje is een 19e-eeuws hofje in de Nederlandse stad Utrecht. Het hofje aan de Kerkstraat is ontstaan na het overlijden in 1874 van Wilhelmina van Linschoten, douairière baron Speyart van Woerden. Uit haar nalatenschap kwam de opdracht met de financiële middelen voort aan de Conferentie van O.L. Vrouw van de Sint-Vincentiusvereniging om dit hofje te laten bouwen. De woningen zouden worden bestemd voor kinderloze weduwen en vrouwen van boven de 50 jaar. Binnen enkele jaren na haar overlijden zijn de 17 woningen van het hofje gebouwd. De architect A.G. Tollenaar verzorgde het ontwerp. De woningen zijn verdeeld in drie bouwblokken die als geheel in een U-vorm staan. In het midden bevindt zich een omsloten tuin. Het hofje is tot in de jaren 1970 door de Sint-Vincentiusvereniging beheerd waarna (onder meer) studenten en krakers er huisvesting vonden. In 2001 werd het hofje aangewezen als rijksmonument.

De Gasthuisstraat is een straat in de Nederlandse stad Utrecht in de wijk Buiten Wittevrouwen. De Gasthuisstraat loopt van de Biltstraat tot de Wittevrouwensingel. Een zijstraat van de Gasthuisstraat is het Steven Buitendiekplein. Dit plein is gebouwd na de sloop van de Stevensfundatie.

De Breyerskameren is een rijksmonument bestaande uit serie vrijwoningen in Buiten Wittevrouwen in Utrecht. Het oudste deel is het blok op de hoek van de Wittevrouwensingel en Gasthuisstraat, dat in de eerste helft van de 17de eeuw werd gebouwd als hofje van acht rug-aan-rug-woningen. Dankzij burgemeester Johan Breyer werd een tweede, losstaand deel met tien woningen bijgebouwd. Zijn testament gaf het beheer van de achttien kameren na Breyers overlijden in 1749 in handen van de diaconie van de Nederduits hervormde kerk. Het pleintje tussen de twee delen, waar zich de waterpomp bevond, werd rond 1910 bebouwd, waardoor een aaneengesloten complex ontstond van 22 woningen. In 1962 werden de woningen verkocht aan de gemeente, die de woningen beschikbaar stelde aan kunstenaars. Bij de restauratie in 1975 werd het gebouw uit 1910 gesloopt en twee nieuwe woningen in oude stijl gebouwd, die geen rijksmonument zijn. Zes woningen uit het oudste deel werden samengevoegd tot drie, waardoor het complex thans zeventien woningen omvat. De oorspronkelijke trapgevel aan de Wittevrouwensingel werd niet als zodanig hersteld. Het complex is nu in eigendom van coöperatie Mitros. Op de gevelsteen staat geschreven: DEWEL ED . GESTRENGE . HEER EN MrJOHAN . BREYER RAAD . INDE . VROEDSCHAP . BURGEMEESTER EN . HOOFDSCHOUT . DER . STAD . UTRECHT ENZ . ENZ . OVERLEDEN . D . XXIII . MAART . MDCCXLIX MAAKTE DEZE ACHTIEN . KAMEREN BY . UITERSTEN . WILLE AAN . DE . DIACONY DER . NEDERDUITSCHE . HERVORMDE . KERK TOT . VRYE . WONINGEN VOOR . ARME . BEDEELDE . LEDEMATEN

De Stevensfundatie was een hofje in Utrecht. Slechts enkele woningen zijn bewaard gebleven waardoor het niet meer als hofje herkenbaar is. Gerardus Hendrikus Stevens bepaalde bij testament van 18 juni 1853 dat een deel van zijn nalatenschap zou moeten worden aangewend voor de oprichting van vrijwoningen voor protestantse ambachtslieden. Na zijn dood kochten de beheerders van de Stevensfundatie een stuk grond van het Heilige Kruisgasthuis aan tussen de Kruissteeg (vanaf 1869 Kruisstraat), de Biltstraat, de Stadsbuitengracht en de Gasthuisstraat, waar zich de Breyerskameren bevinden. In 1860 werden op dit terrein 50 woningen gebouwd op een binnentuin. De architect S.A. van Lunteren kwam uit een familie van tuinders. Het hofje werd volgens die tijd moderne hygiënische maatstaven gebouwd. Tijdens een uitbraak van cholera in de Gasthuisstraat viel in de Stevensfundatie slechts één dode. De bepaling dat de huizen bedoeld waren voor mannelijke ambachtslieden werd strikt nageleefd: als een man overleed, moesten zijn vrouw en kinderen het hofje verlaten terwijl een man die weduwnaar werd mocht blijven. De regels zijn in de jaren 30 versoepeld. Door de komst van de Rijkshogereburgerschool in 1866 en concertgebouw Tivoli in 1871 was de Kruisstraat een drukke straat geworden en de gemeente wilde de straat verbreden. Plannen hiertoe werden in 1935 ingetrokken maar in 1955 alsnog uitgevoerd. Hierdoor moest de Stevensfundatie terrein inleveren: één fundatiewoning werd afgebroken en het voorterrein verkleind. Het ijzeren hek werd vervangen door een laag muurtje. Het gebouw Tivoli werd in 1955 afgebroken en de gemeente was van plan een nieuw cultuurcentrum te bouwen op de plaats van de Stevensfundatie. De fundatie (stichting) vroeg hiervoor 500.000 gulden en in 1959 werd de gemeente eigenaar. De fundatie bouwde vervangende woningen in Zuilen. Inmiddels waren de plannen van de gemeente weer gewijzigd en werd het terrein niet aangewend voor Tivoli. Het hofje werd bewoond door studenten en oorspronkelijke bewoners. Ondanks protesten werd in 1968 begonnen met de sloop van het merendeel van het hofje, dat plaats maakte voor een parkeerplaats. In 1986 werden hier een parkeergarage en etagewoningen gebouwd. De stichting Stevensfundatie verkocht in 1988 haar woningen in Zuilen maar bleef bestaan en keert incidenteel uitkeringen uit. Een tweetal waterpompen van de Stevensfundatie zijn hergebruikt en vormen naast de Jacobikerk een rijksmonumentale waterpomp.

De Lucasbrug is een vaste brug in de Nederlandse stad Utrecht. Ze is gelegen aan de oostzijde van het stadscentrum ter hoogte van het Lucasbolwerk. De brug vormt met name een directe verbinding tussen de Nobelstraat en de Nachtegaalstraat. De waterweg die ze daarin overspant is de Stadsbuitengracht. Deze voormalige verdedigingsgracht rond de stad was vanuit de middeleeuwen tot in de 19e eeuw zeer beperkt over land over te steken via een klein aantal stadspoorten. Vanaf 1830 werden de verdedigingswerken grotendeels afgebroken en het Zocherpark aangelegd. Tevens ontstonden gaandeweg nieuwe verbindingen over de gracht naar de ontspruitende buitenwijken in de sterk uitdijende stad. De Lucasbrug is in die ontwikkelingen als een van de eerste nieuwe bruggen gebouwd. Ze werd in 1859 geopend. De oudste versie van de Lucasbrug was in hout uitgevoerd (knuppelbrug). Uiterlijk in 1880 is de brug vernieuwd naar een bredere uitvoering in steen. Over de Lucasbrug reden tot in de jaren 1930 elektrische trams. Omstreeks 1940 verrees de stadsschouwburg naast de brug. In 1956-1957 is de brug gesloopt en is een nieuwe Lucasbrug op deze locatie gebouwd in nog verder verbrede vorm. Ze kreeg daarbij meer een aansluiting op de schouwburg. Vandaag de dag wordt de brug over land intensief gebruikt door allerhande verkeersdeelnemers. Vooral ook rijdt er veel busverkeer over in het kader van de Binnenstadsas.

Het Lucasbolwerk is een straat in de Nederlandse stad Utrecht. In de periode van circa 1577 tot 1597 werden met de vestingbouwkundige Adriaen Anthonisz aan de stadsmuur van Utrecht vijf nieuwe aarden verdedigingsbolwerken aan de reeds bestaande vier stenen bolwerken toegevoegd. Een van die vijf was het Lucasbolwerk. Omstreeks 1722 werd op dit bolwerk de suikerraffinaderij Suikerhuis gebouwd, dat vanaf 1844 onderdak bood aan een tegelbakkerij. In 1867 werd deze industrie gesloopt en het bolwerk geïntegreerd in het Zocherpark, dat langs de singel werd aangelegd. Aan de zuidwestzijde gaat het Lucasbolwerk over in de Nobelstraat. Het uit 1895 daterende hoekpand Nobelstraat-Lucasbolwerk is van de hand van architect P.J. Houtzagers. Het Lucasbolwerk heeft een belangrijke uitgaansfunctie: aan deze straat zijn de Utrechtse Stadsschouwburg, twee studentenverenigingen (Unitas S.R. en B.I.T.O.N.) en meerdere cafés gevestigd. Er staan ook panden met een woon- of kantoorfunctie. In het jaar 2002 besloot het Utrechts bestuurlijk college bestaande uit Leefbaar Utrecht, PvdA, VVD en D66 tot de bouw van een parkeergarage onder het Lucasbolwerk. Dit zou noodzakelijkerwijs aanzienlijke schade aan het park als gevolg hebben. Om dit tegen te gaan werd het Comité Behoud Lucasbolwerk opgericht. Verscheidene belanghebbenden, waaronder Unitas S.R. en B.I.T.O.N., sloten zich hier als partners bij aan. Door het starten van verscheidene bezwaarprocedures werd de bouw van de parkeergarage sterk vertraagd. In 2005 verkreeg de gemeente weliswaar de kleine monumentenvergunning, die al enige voorbereidende werkzaamheden mogelijk maakte, maar inmiddels was de publieke opinie duidelijk omgeslagen. Toen de procedures zich tot na de gemeenteraadsverkiezingen in 2006 voortsleepten namen Leefbaar Utrecht en de PvdA de parkeergarage niet meer in hun verkiezingsprogramma op. Hierdoor was het project van de baan.

De Stadsschouwburg is het grootste theatergebouw van de Nederlandse stad Utrecht. Het in 1937 door de bekende architect Willem Dudok ontworpen. Het gebouw staat op het Lucasbolwerk, aan de rand van de Utrechtse binnenstad. De stadsschouwburg werd geopend op 3 september 1941 en herbergde destijds het restaurant Esplanade (met balkonterras). Het gebouw werd omstreeks 2009 erkend als rijksmonument na nominatie in 2007 op de Top 100 Nederlandse monumenten 1940-1958.