Korte Smeestraat

De Lange Nieuwstraat is een straat in de binnenstad van de Nederlandse stad Utrecht. Vanaf het Domplein loopt een weg in zuidelijke richting naar het gebouw van de Fundatie van Renswoude. Het eerste circa 150 meter lange deel tot aan de kruisende Hamburgerstraat heet Korte Nieuwstraat, de laatste halve kilometer in het verlengde daarvan de Lange Nieuwstraat. Reeds rond 1300 bestond deze straat. Tot omstreeks 1618 heette de straat echter nog Nieuwstraat. Na het rond dat jaar doortrekken van de straat vanaf de Hamburgerstraat richting Domkerk, werd het reeds bestaande straatdeel voortaan Lange Nieuwstraat genoemd en het nieuwe deel Korte Nieuwstraat. In de Lange Nieuwstraat bevinden zich vandaag de dag diverse monumenten en andere bijzonderheden, waaronder: Sint-Catharinakathedraal, kathedraal van het rooms-katholieke aartsbisdom Utrecht; Kleine Vleeshal, 15e-eeuws gebouw van het voormalig slagersgilde; Oude Hortus, botanische tuin uit 1723 van de Utrechtse universiteit, aangrenzend het Universiteitsmuseum; Beyerskameren, twaalf vrijwoningen uit 1597.

Payenborg is een stadskasteel in de Nederlandse stad Utrecht. Dit grote stenen weerbare huis is in de 14e eeuw aan de Oudegracht 320 gebouwd voor de familie (de) Paye of Payo. Het samengestelde huis is destijds op een 95 meter diep perceel gebouwd langs de gracht. Het heeft een bijzondere opzet ten opzichte van andere stadskastelen omdat de nok van het hoofdgebouw evenwijdig aan de straat/gracht ligt in plaats van in de diepte. Bij het oorspronkelijke hoofdgebouw behoort ook aangrenzend een smal woonhuis dat vooral in de koude maanden beter bruikbaar was voor permanente bewoning. Een of meer aangrenzende achterhuizen zijn iets later toegevoegd aan het hoofdgebouw. Hoogstwaarschijnlijk werd rond 1555 het pand gesplitst. Na de splitsing bestonden tot in de 18e eeuw Groot Payenborg en Klein Payenborg (zijhuis) als aparte huizen. Groot Payenborg fungeerde in die periode als pronkhuis waarin welgestelden vertoefden, in Klein Payenborg vonden menigmaal handwerklieden onderdak. In de 18e eeuw kwam Payenborg weer in bezit van één eigenaar en is onder meer de huidige voorgevel van het hoofdgebouw aangebracht. Brouwerij De Aker of Het Keteltje was vervolgens een tijdlang in Payenborg gevestigd. Het grootste deel van de 20e eeuw was de Utrechtse universiteit de eigenaar en in die periode werd Payenborg grootschalig gewijzigd. Van 1909 tot 1929 was de faculteit Tandheelkunde in Groot en Klein Payenborg gevestigd. In de ruime achtertuin, die doorliep tot het koetshuis op de Lange Nieuwstraat, was in 1909 een groot onderwijsgebouw neergezet. Nadat Tandheelkunde vanwege plaatsgebrek naar de Jutfaseweg verhuisd was, zat vervolgens van 1929 to 1979 het Geologisch Instituut in Groot en Klein Payenborg. Na vertrek van de geologen in 1979 naar De Uithof werd Payenborg nog jaren tijdelijk gebruikt. De panden zijn in de jaren 1990 particulier verkocht, los van het achterterrein met het onderwijsgebouw, daar kwam in de jaren 1990 de Payenhof. Vandaag de dag fungeert Payenborg als woonhuis/kantoorpand met een opslagfunctie. Klein Payenborg heeft een poortje dat in vroegere tijden naar de Payenborchsteeg leidde. Vanaf 1954 gaf de Utrechts Geologen Vereniging het naar het huis Payenborg vernoemde tijdschrift Payenborchiana uit.

De Smeebrug is een rijksmonumentale boogbrug in de Utrechtse binnenstad. De brug overspant de Oudegracht. De naam van de brug is ontleend aan het gilde der smeden, die in dit gebied woonachtig waren. In Utrecht zijn in het westelijk deel van het Museumkwartier tevens nog de op de brug toelopende Lange Smeestraat en Korte Smeestraat, en het Sint Eloyen Gasthuis te vinden. Het Smedengilde St. Eloy bemande in vroegere eeuwen ook de Smeetoren aan de stadsmuur. De kunstenaar Pieter d'Hont vervaardigde rond 1948 beeldhouwwerk getiteld Het ambacht van de smid dat in de brugpijler is geplaatst. In de landhoofden van de Smeebrug bevinden zich brugkelders, aansluitend liggen werfkelders en werven. Een hoekpand naast de brug huisvestte ooit een bierbrouwerij en is voorzien van een pothuis. In de middeleeuwen werd op de brug markt gehouden.

De Kleine Vleeshal is een 15e-eeuws gebouw van het voormalig slagersgilde in de Nederlandse stad Utrecht. Het was in gebruik als openbaar slachthuis en als verkooplocatie voor vleeswaren. Aan het begin van de 15e eeuw hadden de gilden in Utrecht aanzienlijke macht. Het vleeshuis van het Vleeshouwersgilde was in deze tijd bij het Utrechtse stadhuis gelegen en gezien hun werkzaamheden was bepaald dat de leden van dit gilde als enigen met lange messen door de stad mochten. Op 21 augustus 1425 kozen Vleeshouwers partij in de strijd om de macht, begaven zich naar het huis van de Utrechtse burgemeester Beernt Proys aan de Oudegracht en vermoordden hem in zijn bed. De moordenaars bleven ongestraft. Na enkele jaren werd wel besloten dat het oude slachthuis gesloten werd en opgesplitst op twee verder gelegen locaties moest komen: het Grote Vleeshuis aan de Voorstraat, en in 1432 de Kleine Vleeshal aan de Lange Nieuwstraat. Daarbij werd bepaald dat het slagersgilde opgeheven werd en de leden over de andere Utrechtse gilden verdeeld moesten worden.

Museum Catharijneconvent is een rijksmuseum voor religieuze kunst in Utrecht. Het museum is gevestigd in het voormalige klooster het Catharijneconvent, dat vermoedelijk reeds in de 12de eeuw gewijd was aan Catharina van Alexandrië. Het kloostergebouw is tegen de Sint-Catharinakathedraal aangebouwd. Het museum komt voort uit verschillende collecties. Het vast bezit van het museum wordt permanent ontsloten. Verder grijpen er op regelmatige basis tijdelijke tentoonstellingen plaats. Rond Kerstmis is in het museum een achttiende-eeuwse Napolitaanse Kerststal te zien met vele kerstfiguren en miniaturen van Utrechtse eyecatchers. Deze kerststal is gratis te bezoeken.

De Sint-Catharinakathedraal, beter bekend als de Catharijnekerk, is een kerk in de Nederlandse stad Utrecht, die in gebruik is als de kathedraal van het rooms-katholieke aartsbisdom Utrecht.

De Geertebrug is een rijksmonumentale boogbrug in de Utrechtse binnenstad. De brug overspant de Oudegracht.

Leeuwenberg is een stadskasteel in de Nederlandse stad Utrecht. Dit grote stenen hoofdhuis zonder weerbaar karakter aan de Oudegracht 307 verrees in de eerste helft van de 14e eeuw. Het hoofdhuis telt twee bouwlagen met kelders en is voorzien van een zadeldak. Het 17 meter diepe hoofdhuis is aan de grachtzijde 7 meter breed. Oorspronkelijk is het gebouwd op een perceel dat tot aan de Springweg liep. Gaandeweg de eeuwen is Leeuwenberg uitgebreid en vele malen verbouwd maar het is nog vrij gaaf met middeleeuwse delen zoals de kapconstructie en werfkelder. In de 15e eeuw is een houten voorgevel vervangen door een zandstenen. Ook is die eeuw een onderkelderd achterhuis aan het hoofdhuis toegevoegd, gevolgd in de 16e eeuw door nog een laag tweede achterhuis. De huidige voorgevel van het hoofdhuis is bij een restauratie in 1985 deels gereconstrueerd naar de 15e-eeuwse zandstenen waarbij kantelen zijn aangebracht. Het huis op Oudegracht nummer 305 wordt ook wel Klein Leeuwenberg genoemd, nummer 305 en 307 kenden daarbij doorgangen. In de late middeleeuwen was het huis eigendom van de familie Hombout, ook was het in bezit van (familie van) Willem Arntsz. Rond 1500 behoorde het huis toe aan Gijsbert van Leeuwen, de huisnaam is afkomstig van deze familie. In de 20e eeuw was er een drukkerij in het pand gevestigd.

Grijsesteijn is een rijksmonumentaal gebouw in de Nederlandse stad Utrecht. Het betreft een hoekpand langs de Oudegracht met de Geertestraat. De huisnaam wordt reeds in 1544 genoemd. Gaandeweg de geschiedenis is het meermaals ingrijpend verbouwd waarbij Grijsesteijn uit drie woningen kwam te bestaan en nog woningen aan het erf werden toegevoegd. Daarnaast heeft het onderdak geboden aan onder meer een smederij en een bakkerij. De voorgevel bevindt zich in de vorm van een, niet originele, trapgevel aan de Oudegracht. Bij Grijsesteijn horen 1 of meer werfkelders. Anno 2012 vindt een restauratie plaats door eigenaar Het Utrechts Monumenten Fonds.

De Zuilenstraat is een straat in het centrum van de Nederlandse stad Utrecht. De ruim 100 meter lange Zuilenstraat loopt van de Lange Nieuwstraat naar de Nieuwegracht met de Quintijnsbrug. Ze ontleent volgens het straatnaambordje haar naam aan het geslacht Van Zuylen van Nievelt. Mogelijk bestond de straat reeds rond 1300. In de late middeleeuwen viel dit gebied onder het gerecht van de nabijgelegen Paulusabdij. Een belangrijke ontwikkeling in de verdere ontstaansgeschiedenis van de Zuilenstraat is de stedenbouwkundige transformatie geweest die werd ingezet door de Reformatie (vanaf ca. 1570). Daarin werd in Utrecht kerkelijk bezit geseculariseerd, waardoor grote gebieden vrijkwamen die vervolgens heringericht werden met nieuwbouw. De Zuilenstraat is in dit verloop tussen 1570 en 1670 als openbare straat aangelegd. Vandaag de dag heeft ze nog een overwegend 17e-eeuws karakter. Diverse ruime welgestelde huizen zijn er gebouwd waarbij een tweebeukige opzet niet ongewoon is. Er bevinden zich in de Zuilenstraat zo'n 14 monumentale panden waaronder 11 rijksmonumentale woonhuizen.

Oudegracht 327 is een rijksmonumentaal grachtenpand in het centrum van de Nederlandse stad Utrecht. Het aan de Oudegracht gelegen pand dateert uit de 17e eeuw met een achterhuis uit de 19e eeuw. Het heeft een gepleisterde lijstgevel. Achter het pand bevindt zich een waterkelder, vermoedelijk uit de 17e eeuw. Een werfkelder behoort ook bij dit pand. In de 20e eeuw werd die onder meer gebruikt door een circus, waarna Sarasani zich als een van de eerste Nederlandse coffeeshops erin vestigde.

De Gesloten Steen (ook wel duivelssteen genoemd) is een zware zwerfsteen in het centrum van Utrecht. De rijksmonumentale steen ligt vastgeketend op de hoek Oudegracht en het Eligenhof aan een hoekpand dat zijn naam eraan heeft ontleend.